Gra w warcaby przeznaczona jest dla dwóch osób. Jest znana w całej Europie, a także w wielu krajach innych kontynentów, jednak w różnych krajach obowiązują różne zasady gry. Warcaby posiadają wiele odmian, ale za dyscyplinę sportową uznawane są tylko warcaby stupolowe (plansza ma 100 pól), nazywane również międzynarodowymi. Warcaby kanadyjskie z kolei, to gra na planszy o 144 polach. W niektórych wersjach warcabów pionek może zbijać tylko do przodu, natomiast w innych może to robić do przodu i do tyłu. Różnice dotyczą również długości ruchu damki (może ona poruszać się tylko o jedno pole lub o dowolną ilość pól), a także zasad promocji pionka.
Najczęściej jednak, w większości krajów, gra w warcaby rozgrywana jest na planszy posiadającej 64 pola, która często też zastępowana jest szachownicą. Ta odmiana gry nazywana jest warcabami brazylijskimi, klasycznymi, bądź też standardowymi. Warcaby produkowane są często w zestawach razem z innymi popularnymi grami, takimi jak: Chińczyk, Halma, Szachy, Młynek czy Backgammon.
Elementy gry
Aby zagrać w warcaby klasyczne potrzebne są:
• plansza o rozmiarze 8 x 8 pól (64) lub szachownica,
• 24 pionki (nazywane przez warcabistów kamieniami).
Warcaby rozgrywane są na czarnych polach planszy. Ewentualnie, gdy plansza jest kolorowa na przykład żółto-niebieska a nie czarno-biała, to gra toczy się na tym kolorze, który jest ciemniejszy – w tym przypadku na polach niebieskich.
Początek gry
Na początku rozgrywki uczestnicy gry wybierają kolor pionków (kamieni), którymi będą grać – może to się odbyć np. w drodze losowania bądź po prostu umówienia się stron co do koloru. Planszę należy umieścić między graczy w ten sposób, aby grający pionkami czarnymi miał w lewym dolnym rogu ciemne pole. Każdy gracz rozpoczyna grę z dwunastoma pionkami w wybranym kolorze. Grający ustawiają je na czarnych (ciemniejszych) polach planszy w pierwszych trzech rzędach od swojej strony tak, żeby środkowe dwa rzędy planszy były puste.
Celem gry jest pozbycie się (zbicie) wszystkich pionków należących do przeciwnika (w tym także damek) albo zablokowanie rywala tak, by nie mógł on wykonać żadnego ruchu. Drugi wariant daje z pewnością więcej satysfakcji, a szczególnie w przypadku, kiedy graczowi uda się zablokować przeciwnikowi damkę. Charakterystycznym elementem dla gry w warcaby jest właśnie dążenie pionka do przemiany w damkę. W przeciwieństwie do szachów, gdzie gra często kończy się bez promocji choćby nawet jednego pionka, to w warcabach jest to praktycznie niemożliwe. Dlatego więc wiele kombinacji na planszy ma za cel doprowadzić pionek na pole przemiany w damkę.
Pierwszy ruch należy do zawodnika posiadającego pionki białe, po czym następne ruchy gracze wykonują na przemian.
Zasady gry w warcaby klasyczne
Podczas jednego ruchu dowolnie wybrany pionek (kamień) gracza może zostać przesunięty o jedno pole do przodu na ukos, czyli po przekątnej, na wolne pole. Wykonanie ruchu jest obowiązkowe (!).
Zbijanie pionków przeciwnika polega na przeskoczeniu własnym pionkiem (po przekątnej) przez sąsiadujący pionek rywala, na pole znajdujące się tuż za nim pod warunkiem, że pole to jest wolne. Zbity pionek jest zawsze usuwany z planszy po zakończonym ruchu. Ponieważ w jednym ruchu gracz może wykonać więcej niż jeden skok jednym pionkiem, to gdy po przeskoczeniu przez jeden pionek rywala istnieje możliwość zbicia następnego jego pionka, to trzeba to zrobić, gdyż bicie pionków jest obowiązkowe. Nie wolno graczowi wykonać innego ruchu, jeśli ma on na planszy pionek przeciwnika do zbicia. Zbijanie pionków może odbywać się zarówno w przód jak i do tyłu. Jeśli zawodnik ma kilka możliwości na zbicie pionków rywala, to musi zbijać takim pionkiem i w taki sposób, aby pozbyć się z planszy jak największej liczby pionków (czy damek) przeciwnika.
Kiedy któryś z pionków gracza dojdzie do ostatniego rzędu planszy (szachownicy), to zamienia się on w damkę. Gdy pionek staje się damką, wtedy ruch należy do przeciwnika. Damka jest odwróceniem pionka (kamienia) na drugą stronę. Może poruszać się ona o dowolną liczbę pól i w dowolną stronę po ukosie. Natomiast jeżeli w trakcie bicia pionek dotrze do końcowego rzędu i ma możliwość ruchu polegającego na zbiciu pionka rywala w tył, to musi to zbicie wykonać, i zostaje przez to nadal zwykłym pionkiem (a nie damką).
Tak jak pionki, damka przeskakując przez kamienie i damki należące do przeciwnika zbija je, ale tylko ona ma możliwość przeskakiwania dowolnej ilości wolnych pól zarówno przed, jak i po zbijanym elemencie. Tak więc zbijanie damką możliwe jest z dowolnej odległości po przekątnej i polega na przeskoczeniu pionka (albo damki) przeciwnika, za którym znajdować się musi przynajmniej jedno puste pole. Damka przeskakuje wtedy na którekolwiek z wolnych pól i może kontynuować bicie pionków w tej samej linii bądź też w linii prostopadłej do poprzedniej.
Zakończenie gry
Gra w warcaby dobiega końca, kiedy jeden z zawodników straci wszystkie swoje pionki (kamienie), albo jeśli wszystkie pionki któregoś z graczy zostaną zablokowane. Jeżeli każdy z grających wykona po 15 ruchów swoimi damkami bez żadnego skutku (bez zmniejszania liczby pionków pozostających na planszy), to wtedy następuje remis.
Przykładowe odmiany gry
Warcaby stupolowe
Warcaby te mają takie same zasady jak warcaby klasyczne. Różnią się jedynie tym, że plansza do gry jest większa (zamiast 64 pól ma 100) i każdy z graczy zamiast dwunastoma pionkami dysponuje dwudziestoma, które ustawia w pierwszych czterech rzędach planszy po swojej stronie.
Warcaby rosyjskie
Różnią się od klasycznych warcabów dwiema zasadami:
1. Jeśli podczas zbijania pionek dojdzie do pola przemiany (ostatni rząd planszy), to w tej samej chwili staje się on damką i może kontynuować bicie już jako damka;
2. Kiedy grający ma więcej niż tylko jedną możliwość bicia, to może on wybrać dowolną spośród nich.
Warcaby amerykańskie
Warcaby te mają troszkę inne reguły:
1. Pionki (kamienie) mogą zbijać pionki przeciwników tylko do przodu;
2. Damki wykonują ruch tylko o jedno pole, ale zarówno do przodu, jak i do tyłu.
Wspólnymi elementami wśród zasad wszystkich wersji warcabów jest obowiązek bicia oraz możliwość zbijania kilku pionków podczas jednego ruchu.
Życzymy samych wygranych partii!